Zielona misja ekonomii współdzielenia - ograniczenie negatywnego wpływu systemów logistycznych na otoczenie

Zielona logistyka to hasło odmieniane w ostatnich miesiącach, a nawet latach, przez wszystkie przypadki. Każdy chce być eko, a zielony to ulubiony kolor wielu firm. Szczególnie duże przedsiębiorstwa, w tym producenci, sieci handlowe, operatorzy logistyczni, w mediach wprost krzyczą o tym jak chcą być eko i jak są eko. Faktem jest, że możliwości ograniczania negatywnego wpływu systemów logistycznych na otoczenie jest bardzo wiele.

Proekologiczne inicjatywy mogą dotyczyć wielu obszarów logistyki i opierać się na wielu rozwiązaniach. Skomplikowanych, czerpiących z innowacyjnych technologii, jak również takich, które ujmują swoją prostotą. Z przyjemnością stwierdzam, że doczekaliśmy czasów, kiedy „zielona logistyka” i dążenia do jej wdrażania stały się faktem, a nie tylko hasłami bez pokrycia. Temat jest niezmiernie szeroki, dlatego w tym artykule skupię się na analizie związku pomiędzy zieloną logistyką a ekonomią współdzielenia.

Kooperacja transportowa

W dziedzinie logistyki można znaleźć wiele przypadków, takich jak transport, magazynowanie czy tzw. dostawy ostatniej mili, w których zastosowanie założeń i narzędzi ekonomii współdzielenia pozwala usprawniać pracę przedsiębiorstw, optymalizować wykorzystanie zasobów oraz jednocześnie prowadzić do eko-doskonałości. Zacznijmy od wdrażania idei sharing economy w transporcie. Transport, będąc istotnym generatorem emisji CO2, stanowi jednocześnie potencjał do wdrażania wielu eko-usprawnień. Prawie 30 proc. całkowitej emisji CO2 w UE pochodzi z sektora transportu, z czego 72 proc. – z transportu drogowego. 9 grudnia br. Komisja Europejska opublikowała Strategię na rzecz Zrównoważonej i Inteligentnej Mobilności, która określa plan działania UE z 82 konkretnymi inicjatywami na najbliższe 4 lata. Wśród nich dominuje cel mówiący o neutralności klimatycznej w 2050 r., oznaczającej m.in., że prawie wszystkie samochody osobowe, autobusy, a także nowe pojazdy ciężarowe mają być zeroemisyjne. Wobec tak restrykcyjnych wymagań UE, na rynku cały czas pojawia się wiele inicjatyw promujących ograniczenia niekorzystnego wpływu transportu na środowisko. Przykładem mogą być tu inicjatywy współpracy niezależnych przedsiębiorstw, oparte właśnie na sharing economy, polegające na wspólnej organizacji i realizacji przewozów (kolektywne wykorzystanie pojazdów). Ekonomia współdzielenia sprzyja jakościowym aspektom rozwoju gospodarczego, w tym ochronie środowiska i rozwojowi zrównoważonemu. Przedsiębiorstwa, w ramach praktycznego wdrażania zasad sharing economy w transporcie, mogą współpracować dokonując konsolidacji ładunków na wspólnych trasach lub poprzez eliminację pustych przewozów, w sytuacji, gdzie region nadania firmy A jest jednocześnie regionem odbioru dla firmy B. Inicjatywy współdziałania firm na rzecz zrównoważonego rozwoju, mimo że w ostatnich miesiącach nabierają istotnego rozpędu, tak naprawdę wcale nie są nowe. W Ł-ILiM (Łukasiewicz – Instytut Logistyki i Magazynowania) już kilka lat temu prowadzone były prace badawcze, które dowiodły praktycznej zasadności wdrażania tego typu rozwiązań i ich pozytywnego wpływu zarówno na aspekty ekonomiczne, jak również środowiskowe. Przykład może tu stanowić współpraca firm P&G oraz Tupperwear analizowana w projekcie Modulushca[1], promującym ideę Fizycznego Internetu. Dzięki kooperacji i wspólnemu planowaniu dystrybucji, tym dwóm niezależnym firmom udało im się obniżyć koszty logistyczne o 15 proc., a przy tym zredukować emisję CO2 o 2 mln ton w ciągu roku. Taki wynik niewątpliwie może stanowić dowód na to, że „transportowa współpraca” jest elementem zielonej logistyki. Kolejny przykład, to kooperacja 4 niezależnych przedsiębiorstw badana w ramach projektu Kassets[2]. W wyniku wspólnej realizacji przewozów, ładunki 4 firm, stanowiące odzwierciedlenie 4 niezależnych zleceń transportowych (dotychczas realizowanych odrębnie), zostały skonsolidowane na jednym pojeździe (Rysunek 1). W wyniku takiego działania osiągnięta została imponująca korzyść ekonomiczna na poziomie ponad 40 proc. oszczędności kosztów transportu oraz jednoczesne zmniejszenie emisji CO2 o ponad połowę. Podane przykłady stanowią świetny dowód na to, że sharing economy może stanowić pożądaną w logistyce relację trade up, co w analizowanych sytuacjach oznacza podwójny pozytywny efekt zastosowanego rozwiązania w postaci spadku kosztów transportu, przy jednoczesnym obniżeniu emisji CO2.

Rys. 1. Możliwość współpracy 4 niezależnych firm w realizacji zleceń transportowych

Źródło: opracowanie własne, Cudziło M., Sobótka J., The analysis of economic and environmental effects of coopration between eterprises in provision of transport – a case study, Efficiency in Sustainable Supply Chain pp 179-194, Springer 2017

Era prosumentów

Założenia ekonomii współdzielenia z sukcesem wykorzystywane są w ostatnich czasach również w obszarze transportu towarów w mieście, stanowiąc doskonałe przykłady praktycznego zastosowania rozwiązań z zakresu zielonej logistyki. Tym razem logistyki miejskiej. Obserwowane zjawisko rozlewania się miast (ang. urban sprawl) generuje coraz większe trudności oraz koszty w zakresie transportu towarów w miastach. Wykorzystywane w tym zakresie pojazdy ciężarowe w ogromnym stopniu utrudniają poruszanie się pozostałym użytkownikom ruchu, generują zanieczyszczenia powietrza spalinami i hałas oraz mają istotny udział w niszczeniu infrastruktury miejskiej. Z pakietem rozwiązań przychodzi ponownie idea sharing economy, promując rozwój ery tzw. prosumentów, powiązany nierozerwalnie z rozwojem mobilnych urządzeń oraz platform internetowych. Indywidualni użytkownicy, dotychczasowi i/lub jednocześni odbiorcy, zostają zaangażowani we współrealizację określonych usług. Konsumpcja współdzielona stanowiąca wynik tego działania, to jeden z dominujących obecnie trendów gwarantujących efektywne wykorzystanie zasobów. Praktyczny przykład zastosowania tej idei to wykorzystanie pojazdów prywatnych osób do rozwożenia przesyłek, przy założeniu, że to „rozwiezienie” realizowane jest np. podczas drogi do pracy, do domu itp. Kluczowe jest tu podkreślenie, że dostawa paczki powinna być realizowana „przy okazji”, która była faktycznym powodem wykorzystania auta. Jeśli bowiem dostarczenie będzie realizowane odrębnie, wyłącznie w celu zarobkowym, wówczas tego typu rozwiązanie może przynieść odwrotny efekt w postaci zwiększenia ruchu pojazdów w centach miast. Warto tu również podkreślić, że ekonomia współdzielenia na rzecz rozwoju zielonej logistyki miejskiej może mieć w analizowanym przypadku dużo bardziej pozytywny wymiar, jeśli zasobem współdzielonym nie będą auta z silnikiem spalinowym lecz np. rowery czy auta elektryczne. Pomysł wykorzystania rowerów dla realizacji dostaw w miastach nie jest oczywiście nowy, ale w obecnych czasach wymaga nowych systemowych rozwiązań, nowych typów pojazdów czy pozytywnych bodźców finansowych.

Branża KEP i e-commerce

Innym przykładem współdzielenia zasobów w ramach logistyki miejskiej, który wpisuje się w trend zielonej logistyki, może być współpraca niezależnych operatorów KEP, np. kurierzy firmy A dysponując wolnym miejscem w aucie, mogą przyjmować dodatkowe zlecenia (firmy B), wiedząc, że cel dostarczenia przesyłki pokrywa się z zaplanowaną przez nich trasą. Warunkiem praktycznego zastosowania tego rozwiązania jest wypracowanie efektywnych modeli biznesowych, które umożliwią współpracę niezależnych operatorów KEP. Tymczasem w tej sferze rynku obserwujemy raczej silną konkurencję niż chęć współpracy. Warto w tym miejscu nawiązać do zielonej logistyki e-commerce, a raczej czynników, które mogą spowodować by była ona „zielona”. Sama specyfika e-commerce czyni logistyczną obsługę tego typu handlu nieekologiczną. Duże rozdrobnienie przesyłek, opakowania i zabezpieczanie pojedynczych sztuk, powodują duże zaangażowanie materiałowe. Z kolei duże rozdrobnienie odbiorców i ich ulokowanie praktycznie wszędzie, powoduje konieczność realizacji wielu kilometrów, również na terenach miejskich, co sprzyja emisji zanieczyszczeń, hałasu etc. Podany przykład z zakresu sharing economy polegający na współdzieleniu aut przez kurierów, o ile idzie w parze z założeniami eko-logistyki, o tyle z przyczyn czysto biznesowych wydaje się trudny do realizacji. Ekonomia współdzielenia daje jednak w tym zakresie kolejne rozwiązanie zgodne z nurtem zielonej logistyki e-commerce. Są to współdzielone paczkomaty, w których paczkę mógłby ulokować każdy kurier. Zapobiegłoby to dość „niezdrowej ekologicznie”, a obecnie bardzo silnej konkurencji operatorów KEP, którzy prześcigają się w stawianiu kolejnych maszyn, coraz większych, w coraz to bardziej nietypowych miejscach.

Konsolidacja ładunków

Będąc w nurcie rozwiązań dla wsparcia eko-logistyki miejskiej opartych na sharing economy, nie sposób nie wspomnieć o trendzie jakim jest budowa miejskich centrów konsolidacyjnych. Z założenia są to powierzchnie współdzielone, mające formę punktów przeładunkowych, a w szerszym zakresie – również zaawansowanych obiektów obsługujących konsolidację towarów. Obiekty takie mają umożliwić m.in. zredukowanie liczby pojazdów ciężarowych poruszających się po centrach miast oraz wykorzystanie pojazdów przyjaznych dla środowiska (np. elektrycznych) na ostatnim etapie dostawy w mieście (last mile). Tym niemniej tego typu rozwiązania, podobnie jak inne przytoczone wcześniej przykłady praktyk społecznych i biznesowych, w celu pełnego wykorzystania potencjału, który drzemie w idei dzielenia się, wymagają połączenia z programami zrównoważonego rozwoju miast, gmin itp., czyli zintegrowania i osadzenia w porządku polityczno-prawnym. Pozytywne jest, że takie wyzwania legislacyjne są podejmowane, czego przykład może stanowić „Strategia rozwoju elektromobilności dla miasta Poznania do roku 2035”. Rekomendując budowę tzw. „Strefy Czystego Transportu”, strategia ta wskazuje na konieczność „zapewnienia dodatkowej infrastruktury dla przedsiębiorców logistycznych, tj. np. wyznaczenie i dzierżawę odpowiednich gruntów pod miejsca konsolidacji ładunków (tzw. mini-huby) na granicach miast celem realizacji dostaw ostatniej mili za pomocą pojazdów napędzanych paliwami alternatywnymi lub rowerów cargo”.

Warto wspomnieć, że wspieranie rozwiązań z zakresu inteligentnej i ekologicznej logistyki miejskiej zapewnia organizacja EiT Urban Mobility (EiT UM) w ramach Europejskiego Instytutu Technologicznego, której Ł-ILiM jest partnerem. EiT UM wzmacnia zdolność europejskich miast do innowacji oraz podejmuje i wspiera inicjatywy angażujące różne podmioty oraz grupy społeczne ukierunkowane na rozwój zielonej logistyki miejskiej.

Współdzielenie powierzchni magazynowych

Pozostając w trendach ekonomii współdzielenia na rzecz wspierania zielonej logistyki, należy wspomnieć również o rozwiązaniach, jakimi są platformy umożliwiające współdzielenie powierzchni magazynowych. Służą one do wymiany informacji o niewykorzystanej powierzchni magazynowej, łączą podmioty posiadające wolne powierzchnie magazynowe z tymi, które tych powierzchni potrzebują. Promowana w tym rozwiązaniu konsumpcja współdzielona gwarantuje efektywne wykorzystanie zasobów i zapobiega nadprodukcji. Przykłady takich rozwiązań stanowią platformy DHL Spaces, Stowga, Flexe czy nasze rodzime rozwiązania, jak miejscapaletowe.pl czy Holkap Web Magazyny. Kolejny krok w kierunku zielonej logistyki dla tego typu rozwiązania, to współdzielenie zielonych magazynów, czyli magazynów zapewniających zmniejszenie zużycia energii, zastosowanie biodegradowalnych materiałów opakowaniowych czy użycie czujników do oświetlenia, ogrzewania i chłodzenia.

Logistyka odzysku

Przytoczone sytuacje zastosowania ekonomii współdzielenia w logistyce, będąc przykładem osiągania celów środowiskowych, stanowią również przypadki minimalizacji generowania odpadów wynikających z użytkowania produktów. W sytuacji wdrażania rozwiązań sharing economy w logistyce (i nie tylko), mamy do czynienia ze wspólnym (na poziomie konsumentów i/lub producentów) wykorzystaniem zasobów, co w obecnych czasach stanowi trend rynkowy. Ogromna rola w dążeniu do ochrony środowiska przypisywana jest logistyce odzysku, która stawia sobie za cel domykanie pętli łańcuchów dostaw. Drogą do osiągnięcia tak postawionego celu jest zapewnienie możliwości sprawnego odzyskiwania surowców i recyklingu. Czynniki te stały się wymogiem konsumentów, w związku z czym poszczególne firmy współtworzące sieci dostaw czują się zobowiązane do domykania obiegów poprzez odzysk i ponowne wykorzystanie opakowań. W zasadzie nie da się tego działania efektywnie realizować bez współdziałania na poziomie producentów, dystrybutorów i konsumentów. Ekonomia współdzielenia jest w tej sytuacji niejako głosem protestu wobec nadmiernej produkcji i braku skutecznych metod odzyskiwania odpadów czy opakowań. Ponowne użycie oraz recykling stanowią jedno z założeń istnienia tego modelu. Domykanie pętli łańcuchów dostaw w myśl zasad ekonomii współdzielonej możemy obserwować w naszym otoczeniu. Duży producent napojów – Żywiec Zdrój oraz Żabka Polska nawiązały współpracę, w ramach której deklarują wspólne działania na rzecz zamknięcia obiegu tworzyw sztucznych. Narzędziem do realizacji tego celu są tzw. EKOmaty, które staną przy sklepach Żabka. Automaty umożliwią selektywną zbiórkę opakowań po napojach z plastiku i metalu. Zebrany surowiec ma w dalszej kolejności podlegać przetworzeniu i produkcji nowych opakowań.

Na podstawie powyższych analiz możemy z całą pewnością stwierdzić, że ekonomia współdzielenia świetnie odpowiada na potrzeby troski o środowisko naturalne. Koncepcja ta zapewne w kolejnych latach będzie się rozwijała, wspierając nurt zielonej logistyki.

^[1] Modulushca (Modular Logistics Units in Shared Co-modal Networks) – projekt współrealizowany przez Ł-ILiM w ramach 7PR w latach 2012–2016.

[2] Kassets (Knowledge-enabled Access of Central Europe SMEs to Efficient Transnational Transport Solutions) – projekt współrealizowany przez Ł-ILiM w ramach program Central Europe w latach 2008–2012.

Autorka: Marta Cudziło, główny specjalista – kierownik Centrum Logistyki, Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Logistyki i Magazynowania

Artykuł ukazał się w wydaniu nr 6/2020 (grudzień-styczeń) “Logistics Manager”. Więcej o czasopiśmie TUTAJ

Zielona misja ekonomii współdzielenia – ograniczenie negatywnego wpływu systemów logistycznych na otoczenie

Podobne

Zobacz również

Rewolucyjne trendy i nowe perspektywy na targach MODERNLOG 2023

Konferencja Tomorrow Logistics już 20 czerwca!

Menu główne

Aktualności

Kontakt

NEWSLETTER