Przy wysyłce towarów każda ze stron kontraktu handlowego powinna wziąć na siebie odpowiedzialność co do poszczególnych etapów transportu towaru. Poczynając od instytucji nadawcy na liście przewozowym, poprzez stawienie się kierowcy w urzędzie otwarcia i zamknięcia procedury, aż po urząd celny przekroczenia granicy. Wszystkie elementy muszą być spójne i zachowywać ciągłość zdarzeń. W przeciwnym wypadku należy spodziewać się sankcji karnych o niedopełnienie obowiązków prawnych.
Do monitorowania operacji tranzytowych TIR w krajach Unii Europejskiej stosuje się Nowy Skomputeryzowany System Tranzytowy NCTS. Otwierając operację tranzytową TIR należy, obok przedstawienia karnetu TIR, przesłać elektroniczne zgłoszenie TIR do systemu NCTS. Przewóz pod osłoną karnetu TIR realizuje się jednocześnie w systemie NCTS oraz na podstawie karnetu TIR, który podlega weryfikacji instytucji celnej i na którym nanosi się właściwe adnotacje i potwierdzenia. Jedynym warunkiem braku zgłoszenia elektronicznego TIR i operacji TIR w NCTS jest procedura awaryjna (NCTS nie działa). Niestety cały czas działamy dwutorowo – zarówno w papierowym Karnecie TIR, jak i elektronicznym jego zgłoszeniu do systemu celnego. Zgodnie z zapowiedziami Unijnego Kodeksu Celnego, po roku 2023 będziemy działali tylko w środowisku elektronicznym. Zgodne z prawem postępowanie w obrocie towarowym daje możliwość ubiegania się o szereg uproszczeń w procesach przepływu towaru. Między innymi również w procedurze tranzytu. Nazywane są one uproszczonymi operacjami tranzytowymi.
Procedura uproszczona przy zakończeniu procedury TIR (upoważniony odbiorca)
Procedura ta polega na bezpośrednim dostarczeniu do odbiorcy towarów i dokumentów związanych z ich przewozem pod osłoną karnetu TIR. Upoważniony odbiorca nie może dokonywać żadnych adnotacji w karnecie TIR. Zobowiązany jest natomiast przekazać go do wskazanego urzędu przeznaczenia. Do zastosowania tego uproszczenia należy posiadać podobny status w systemie NCTS i uzyskać pozwolenie organu celnego na uproszczenie. W tym celu trzeba złożyć pisemny wniosek do naczelnika urzędu celno-skarbowego właściwego miejscowo według miejsca zakończenia procedury TIR. Pozwolenia udziela się adresatowi przesyłki lub przedstawicielowi osoby, która systematycznie odbiera towary z karnetem TIR (na zasadzie przedstawicielstwa pośredniego). Pozwolenie jest bezterminowe, ale może zostać cofnięte, gdy wnioskodawca prowadzi działalność niezgodnie z prawem celnym i podatkowym. Do obowiązków osoby, która uzyskała pozwolenie należy prowadzenie ewidencji w sposób uzgodniony z instytucją celną oraz umożliwiający tej instytucji skuteczną kontrolę. Jest to zazwyczaj ewidencja magazynowa w formie elektronicznej. Pozwolenie na upoważnionego odbiorcę może być również wydane do dokonywania czynności poza godzinami pracy urzędu celno-skarbowego.
Procedura uproszczona przy otwieraniu procedury TIR (upoważniony nadawca)
Uproszczenie to polega na udzieleniu upoważnionemu nadawcy w procedurze TIR pozwolenia na samodzielne otwieranie procedury tranzytu TIR, bez przedstawiania towarów i karnetu TIR w urzędzie wyjścia, czyli zgłoszenia. Obejmuje ono zarówno samodzielne nakładanie zamknięć celnych w miejscu uznanym, określonym w pozwoleniu, jak również dokonywanie w karnecie TIR zapisów i przystawianie stempla „TIR – procedura uproszczona” (w polach przeznaczonych dla urzędu wyjścia). Data rozpoczęcia operacji TIR jest zgodna z datą zwolnienia zgłoszenia do tranzytu TIR w systemie NCTS. Możliwe jest udzielenie pozwolenia na stosowanie procedury uproszczonej przy otwarciu procedury TIR poza godzinami pracy urzędu celnego. Uproszczenie to jednak jest skierowane tylko do posiadacza karnetu (przewoźnika) lub jego przedstawiciela. Odmianą tej procedury, która pozwala na samodzielne otwieranie operacji TIR także przez nadawcę wysyłki (eksportera) jest upoważniony nadawca TIR. Można ją zastosować wyłącznie wtedy, gdy ma miejsce pierwotne objęcie karnetem TIR (otwarcie procedury). Nie można jednak stosować jej w przypadkach kontynuacji już otwartej procedury, czyli:
- wtedy, gdy podmiot chce dokonać doładunku lub rozładunku (i procedura ma być kontynuowana);
- przy wjeździe na obszar celny UE (przejściowy urząd na granicy).
Pozwolenia przyznające status upoważnionego nadawcy w procedurze TIR wydaje się na pisemny wniosek złożony do NUCS właściwego ze względu na miejsce otwarcia procedury TIR.
Pomocny status AEO
Do uzyskania takich przywilejów związanych z uproszczeniami, pomocne jest posiadanie statusu AEO. Status ten powoduje, że przedsiębiorca jest wiarygodny i rzetelny, czyli jednocześnie przyjmuje się, że spełnia warunki potrzebne do ubieganie się o wspomniane pozwolenia. Jednocześnie w wywozie można uzyskać dodatkowe uprawnienia do samodzielnego zdejmowania i nakładania zamknięć celnych. Pozwoli to przedsiębiorcy doładowywać i przeładowywać towary objęte procedurą wywozu, także te przemieszczane na podstawie karnetu TIR. Nie będzie konieczne ich przedstawienie w urzędzie celnym. W praktyce oznacza to możliwość samodzielnej konsolidacji przesyłek zawierających towary celne.
dr Izabella Tymińska, ekspert celny
Kontakt: https://www.linkedin.com/in/dr-izabella-tymińska-ekspert-celny/
Facebook: https://www.facebook.com/Ekspert.celny.Doradztwo.celne/
